Η επιστροφή-Vozvraschenie

Από το κανάλι της βουλής, αυτή τη φορά, η ταινία «Επιστροφή», του Ρώσου σκηνοθέτη Andrei Zvyagintsev, που πολλοί τον υποδέχθηκαν, ως τον νέο Ταρκόφσκι. Πρόκειται για μια αλληγορική δημιουργία, ικανή να χωρέσει μέσα της όλες τις πιθανές ερμηνείες, από την πλευρά του κινηματογραφικού κοινού, ενώ διατηρεί ακέραια, χάρις στην εικαστική της τελειότητα, το προνόμιο της εξαιρετικής σε πρώτο επίπεδο ανάγνωσης.
Δεν θέλω να μείνω στον πολιτικό συμβολισμό της μετα-υπαρκτοσοσιαλιστικής Ρωσίας, με τα παιδιά, την επόμενη γενιά, να ανδρώνεται μέσα από το τέλος του παλιού, του ξεπερασμένου, που εκφράζεται μέσα από ένα γονιό αρχικά καλών προθέσεων. Ούτε στο ψυχολογικό ιχνογράφημα της πάλης ανάμεσα στις γενιές, με τον πατέρα Κρόνο να επιδιώκει τον ευνουχισμό των γιών του, πριν πέσει ο ίδιος θύμα της ίδιας της ζωής, που ξεπετάγεται ατίθαση προς ένα καινούργιο κύκλο. Ούτε ακόμα-ακόμα και τις θρησκευτικές, βιβλικές προεκτάσεις, καθώς ο Πατέρας-Θεός σκύβει με ευμένεια προς τον ένα γιο, ωθώντας τον άλλο προς την επανάσταση, με το μαχαίρι της θυσίας να μένει στεγνό από το αίμα, εφ’ όσον σκοπός δεν είναι ο θάνατος, αλλά η επιβεβαίωση της κυριαρχίας. Πόσο μάλλον, αφού η τελευταία αυτή εκδοχή συμβαδίζει και με τις μέρες της εβδομάδας, που προηγούνται των επιμέρους κεφαλαίων της ταινίας, παραπέμποντας στις ίδιες της μέρες της Δημιουργίας.
Προτιμώ να σεβαστώ την γνώμη του ίδιου του Zvyagintsev ο οποίος στην συνέντευξή του στο «Βήμα» στον Γιάννη Ζουμπουλάκη λέει χαρακτηριστικά:
«Ο,τι ήταν να μοιρασθώ με το κοινό το μοιράστηκα παρουσιάζοντας το έργο μου…Είμαι της γνώμης ότι η "Επιστροφή" έχει όλα τα στοιχεία που απαιτούνται από ένα έργο ώστε να θεωρηθεί ολοκληρωμένο. Δεν χρειάζεται να προστεθεί τίποτε. Μιλώντας για την ταινία, κατά κάποιον τρόπο νιώθω ότι την υποβιβάζω. Οταν ένας σκηνοθέτης εξηγεί το έργο του, τότε είτε το κοινό την είδε τεμπέλικα είτε εκείνος δεν έκανε καλά τη δουλειά του - προτιμώ το πρώτο».
Τα δυο αδέλφια ο Αντρέι (Vladimir Garin) και ο Ιβάν (Ivan Dobronravov) μεγαλώνουν με την μητέρα και την γιαγιά τους. Ο καθένας ανάλογα με τον χαρακτήρα του έχει απλώσει το δικό του δίχτυ ασφαλείας σε σχέση με την έλλειψη του εξαφανισμένου, χωρίς όνομα, πατέρα (Konstantin Lavronenko). Ο μεγάλος περισσότερο ευέλικτος, εξωστρεφής, ο μικρότερος θυμωμένος, ατίθασος, επενδύει τον φόβο του με μια επιθετικότητα. Εκεί ξαφνικά εμφανίζεται, κάποιος, πατέρας μετά από 12 χρόνια απουσίας. Δεν μαθαίνουμε από πού έρχεται, ούτε γιατί έλλειπε τόσο καιρό. Αποκαθιστά αμέσως στην οικογένεια την πατριαρχική κυριαρχία με μόνη την παρουσία του, τον όγκο του και την συμπεριφορά του. Η μητέρα-αγκαλιά κάνει πίσω. Τα παιδιά τον αποδέχονται με αμφιβολία και ξεκινούν οι τρεις τους ένα ταξίδι με άγνωστο προορισμό, υποτίθεται για λίγες μέρες, για ψάρεμα. Ο πατέρας αρχίζει αμέσως να «διδάσκει» το αντρικό πρότυπο, χωρίς να μιλάει. Μεταδίδει αξίες σταθερού χαρακτήρα, συνέπειας, ειλικρίνειας, γενναιότητας, σκληραγωγίας για να τραβήξει τους δυο γιους προς την πλευρά του. Ταξιδεύουν αρχικά με το αυτοκίνητο και στην συνέχεια με μια βάρκα διασχίζουν την λίμνη, μέχρι ένα ακατοίκητο νησί. Τα παιδιά υποφέρουν από την βαριά παρουσία του πατέρα, διεκδικούν να αναπνεύσουν, κάτω από το υποβλητικό του εκτόπισμα. Μετά την επανάσταση και τις απαραίτητες απώλειες, τα παιδιά ταξιδεύουν πίσω, κουβαλώντας πια μέσα τους τον… πατέρα του μέλλοντος.
Τα αχανή Ρωσικά τοπία, ιδιαίτερα αυτά της λίμνης φέρνουν μαζί τους κομμάτια της ιστορίας. Οι σκιές πάνω στην βάρκα γίνονται ένα με το νερό και τον ουρανό. Ο φακός αποτυπώνει τα γεγονότα και μένει ακίνητος για δευτερόλεπτα, δίνοντας στην φωτογραφία την δυνατότητα, να αφηγηθεί από μόνη της.
Είναι από τις ταινίες, που αδικείται από την τηλεόραση, όμως έστω και έτσι, ένα μέρος της απόλαυσης καταφέρνει να αγγίξει τον θεατή.