Kosmos

“Kosmos” του Reha Erdem, από την εβδομάδα Τουρκικού κινηματογράφου στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος.

Ένα μαγικό ταξίδι στα βάθη της ανθρώπινης ψυχής με καταλύτη έναν ξένο που καταφτάνει απρόσκλητος, μια χειμωνιάτικη ημέρα σε ένα μεθοριακό χωρίο της Τουρκικής επικράτειας. Ένας απεσταλμένος του Θεού; Ένας άγγελος;  Ένας θαυματουργός; Τίποτα από αυτά,  παρά μόνο ένας άνθρωπος που καταφέρνει να βλέπει τα ανθρώπινα, από μια διαφορετική γωνία και γι’ αυτό είναι διαφορετικός από τους άλλους. Διαφορετικός. Ούτε καλύτερος, ούτε χειρότερος.

Μια σκηνοθετική εικαστική πανδαισία, μια φωτογραφία εφάμιλλη ζωγραφικών πινάκων, πλαισιωμένη με αποσπάσματα από τον Εκκλησιαστή και το Άσμα Ασμάτων, τα μόνα λόγια που ο Battal (Kosmos) (Sermet Yesil) χρησιμοποιεί για να απαντάει στις ερωτήσεις των χωριανών.

Ο πόλεμος μαίνεται στις παρυφές του χωριού. Ήχοι από κανόνια και οβίδες. Οι κάτοικοι απορροφημένοι στον δικό τους κόσμο, στις αντιπαραθέσεις τους, στην ασημαντότητα τους. Ο ξένος που έρχεται, στην αρχή θα τους δώσει ελπίδα, θα καταφέρει να γιάνει τις αρρώστιες τους, όμως θα φύγει κυνηγημένος, όπως ακριβώς έφτασε, γιατί δεν μπορεί να το κάνει με τους δικούς τους όρους.

Ένα αλληγορικό, φιλοσοφικό δοκίμιο επάνω στα βαρίδια που κρατάνε γαντζωμένο τον άνθρωπο επάνω στη γη. Βαρίδια, που χωρίς αυτά θα ήταν αδύνατη η ζωή έτσι όπως την γνωρίζουμε, αλλά που φυσικά έχουν το ακριβό τους τίμημα. Την απομάκρυνση από τον Εδεμικό κόσμο.

Πλάνα που θυμίζουν Andrei Tarkovsky, Béla Tarr και Θόδωρο Αγγελόπουλο, με την υπογραφή του σκηνοθέτη όμως πάντα παρούσα. Η μουσική επιβλητική και ιδιαίτερα το μινιμαλιστικό «Stumble  Then  Rise  On  Some  Awkward  Morning» από την μπάντα «A Silver Mt. Zion».

Ένα διαμάντι της έβδομης τέχνης. 

Relatos Salvajes-Ιστορίες για αγρίους

Ο Pedro Almodóvar είναι ένας αμφιλεγόμενος σκηνοθέτης. Σε πολλούς αρέσει το στυλ του, σε άλλους φαντάζει υπερεκτιμημένος. Προσωπικά οι τελευταίες του ταινίες δεν μου άρεσαν και πολύ, αλλά κανένας δεν μπορεί να αμφισβητήσει ότι έχει δημιουργήσει την δική του σχολή και ότι το επώνυμό του έχει γίνει επίθετο.

Μια λοιπόν αλμοδοβαρική ταινία- και όχι μόνο γιατί είναι ο παραγωγός  της- είναι το “Relatos salvajes” «Άγριες Ιστορίες» και όχι «Ιστορίες για αγρίους», του Damián Szifrón. Εδώ ο αργεντινός σκηνοθέτης- γνωστός στην χώρα του από την τηλεοπτική σειρά “Los simuladores”, που αναγκάστηκε να διακόψει για οικονομικούς λόγους- ακολουθεί κατά γράμμα την παράδοση του Λατινοαμερικάνικου μικροδιηγήματος, με μια συρραφή έξι ταινιών μικρού μήκους, φαινομενικά ασύνδετων μεταξύ τους ,που όμως έχουν ένα κοινό χαρακτηριστικό. Σε όλες κυριαρχεί η εκδίκηση και η αντεκδίκηση, όταν η πίεση είναι τόσο μεγάλη, που η ανθρώπινη συμπεριφορά ξεφεύγει από τα κοινωνικά επιτρεπτά όρια. Αν έχουμε το δικαίωμα να μιλάμε για όρια, αφού το ανθρώπινο είδος πολλές φορές έχει αποδείξει ότι ξέρει… να σπάει όλα τα ρεκόρ.

Πανέξυπνες ιστορίες, σεναριακά δομημένες άψογα, ηθελημένα προφανώς αφήνει τους κεντρικούς χαρακτήρες ανολοκλήρωτους, αφού το ενδιαφέρον βρίσκεται στην μέχρι τέλους αποδόμησή τους.

Η σκηνοθεσία ευρηματική, με συνεχόμενα σασπένς (π.χ. στο “Pasternak”) και ελεγχόμενο μαύρο χιούμορ διάσπαρτο σε όλη την διάρκεια και ιδιαίτερα στο “Hasta que la muerte nos separe” (Μέχρι να μας χωρίσει ο θάνατος). Αυτό και το “Bombita” -στο οποίο βλέπουμε τον εξαιρετικό για άλλη μια φορά Ricardo Darín -είναι και τα αρτιότερα από σκηνοθετική άποψη. Στο “La propuesta” (Η πρόταση) έχουμε ένα ψυχολογικό σκληρό πόκερ για γερά νεύρα, ενώ στο “Las ratas” (Οι αρουραίοι) τον ρόλο του εκδικητή αναλαμβάνει, όχι ο παθών… αλλά ο «συνήθως ύποπτος». Τέλος, στο πιο βίαιο,  πιο ανατρεπτικό, αλλά και πιο «αλμοδοβαρικό»  από όλα, στο “El más fuerte” (Ο πιο δυνατός), ο Damián Szifrón καταφέρνει να βγάλει «πολύ ζουμί» από μια υποτυπώδη ιστορία.

Το όνειρο της πεταλούδας (Kelebeğin Rüyası)-Με τα μάτια της ψυχής (Gözümün Nûru)

Από την εβδομάδα Τουρκικού Κινηματογράφου στην Αθήνα στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος.

«Το όνειρο της πεταλούδας» ''Kelebeğin Rüyası'', μια ταινία του Yılmaz Erdoğan . Πρόκειται για μια ηθογραφία εποχής. Σε ένα τουρκικό χωριό της δεκαετίας του 1940, δυο νέοι ποιητές παλεύουν για να θεραπευτούν από την ανίατη, εκείνα τα χρόνια, φυματίωση, για να κερδίσουν την καρδιά μιας όμορφης κοπέλας και για να δουν δημοσιευμένη την ποίηση τους. Θα μπορούσε να ήταν μια καλή τηλεταινία. Παρά τις φιλότιμες προσπάθειες του σκηνοθέτη, η ταινία δεν μπορεί να αποφύγει το μελό (οι γείτονες μας έχουν μεγάλη παράδοση σε αυτό) και σε αρκετά σημεία πλατιάζει. Μας αποζημιώνουν οι όμορφοι ερωτικοί στίχοι,  η πολύ καλή φωτογραφία και η πέρα από την ιστορία  καταγραφή της πραγματικότητας, όπως για παράδειγμα, τα τάγματα εργασίας στα ορυχεία, ο συντηρητικός επαρχιωτισμός, η εθνικιστική επιβολή των Κεμαλικών προτύπων σε όλες τις εκφάνσεις της καθημερινής ζωής.

«Με τα μάτια της ψυχής» (Gözümün Nûru) μια ταινία των Hakki Curtulus και Melik Saraçoğlu, που μοιάζει πολύ με ντοκιμαντέρ και που όπως βλέπουμε στα credits, πρόκειται για οικογενειακή υπόθεση, αρκετοί συντελεστές είναι μέλη της οικογένειας Saraçoğlu  .

Εξαιρετικά ενδιαφέρον σενάριο η ταινία περιγράφει την ζωή του Melik (Melik Saraçoğlu) στις σαράντα εφιαλτικές μέρες που πέρασε μπρούμυτα στο κρεβάτι του και στον καναπέ του σπιτιού του, κατά την ανάρρωση μετά την εγχείρηση που έκανε για αποκόλληση του αμφιβληστροειδούς.

Πανέμορφη σκηνοθεσία, γεμάτη άπειρα πολύ κοντινά πλάνα, «αναγκάζει» τον θεατή να δει τον κόσμο όπως ακριβώς προσπαθούσε να τον δει ο πρωταγωνιστής… και δεν μπορούσε. Αρκετές δόσεις πικρού χιούμορ (οι φίλες και οι συγγένισσες που επισκέπτονται τον άρρωστο, τα ξεματιάσματα παράλληλα με την επίσημη ιατρική θεραπεία). Έντονο φωτεινό κλειστοφοβικό περιβάλλον που καθηλώνει. Μεγάλη η συμμετοχή του ήχου στην αφήγηση της ιστορίας, ακούγεται σκληρός και έντονος, καθώς προσπαθεί να αντικαταστήσει την προβληματική όραση του Melik.

Μια Τουρκία που μέσα στις παραδόσεις της  (τουλάχιστον στην Κωνσταντινούπολη, όπου κάνει αναφορά η ταινία) έχει ενσωματώσει τον σύγχρονο δυτικό τρόπο ζωής.